Crowdfunding

Z punktu widzenia przedsiębiorców, to rozwiązanie dla osób, które mają pomysł na biznes, ale jego wdrożenie uniemożliwia brak pieniędzy, bo to pozyskanie środków jest zwykle najtrudniejszym elementem otwierania firmy. Pojęcie crowdfunding pochodzi od dwóch angielskich słów: crowd czyli tłum, oraz funding czyli finansowanie. Ich połączenie oznacza crowdfunding czyli finansowanie społecznościowe. Proces ten polega na założeniu internetowej zbiórki, która pozwoli sfinansować projekt z niewielkich wpłat wielu uczestników.

Platforma finansowania społecznościowego (platforma crowdfundingowa) to aplikacja internetowa udostępniana otwartemu gronu odbiorców przez pośrednika, dostawcę usług finansowania społecznościowego, służąca do prowadzenia zbiórek na rzecz właścicieli projektów.

Rodzaje Crowdfundingu

• Crowdfunding inwestycyjny

To alternatywny model finansowania biznesu, który polega na zaangażowaniu indywidualnego inwestora w spółkę poprzez objęcie jej akcji. Spółka pozyskuje, co do zasady, bezzwrotny kapitał, a inwestor szansę na udział w ewentualnym sukcesie komercyjnym spółki.

Z reguły spółki informują potencjalnych inwestorów o prawie do dywidendy oraz planach wejścia spółki na NewConnect lub Giełdę Papierów Wartościowych, co ma umożliwić ewentualne wyjście z inwestycji. W rzeczywistości wiele z tych zapewnień to część profesjonalnie przygotowanej kampanii marketingowej, której celem jest przekonanie inwestorów do wzięcia udziału w projekcie.

Jak to działa

Ze względu na wysokie ryzyko niepowodzenia oraz, najczęściej, brak regularnego zysku, w początkowej fazie rozwoju, spółka rzadko może liczyć na finansowanie bankowe. Przy braku własnego kapitału, finansowanie społecznościowe jest dla spółek atrakcyjną alternatywą na pozyskanie środków. Jest to też szansa dla inwestorów indywidualnych, dysponujących mniejszym kapitałem, na aktywny udział w rozwoju rynku. 

W ramach finansowania społecznościowego inwestycyjnego, kapitał pozyskiwany jest przez emisję i sprzedaż akcji. Prowadzenie platformy crowdfundingowej wymaga od jej operatora zezwolenia na prowadzenie działalności jako dostawca usług finansowania społecznościowego.

Zanim zainwestujesz

• Rozpocznij analizę projektu od zapoznania się z dokumentem informacyjnym – arkuszem kluczowych informacji, który znajdziesz w zakładce „dokumenty”. Zwróć szczególną uwagę na fragmenty, w których opisano projekt, proces finansowania, czynniki ryzyka oraz prawa inwestorów.
• Źródłem cennej wiedzy będzie również statut spółki, uchwały oraz sprawozdania finansowe.
• Crowdfunding tak, jak wszystkie inne formy inwestowania, niesie ze sobą ryzyko utraty kapitału. Zanim zainwestujesz, pamiętaj, że spółki chcą pozyskać kapitał, więc będą chciały zaprezentować swoje projekty jak najkorzystniej. Inwestuj tylko w te projekty, które rozumiesz. Upewnij się czy i kiedy będziesz mógł wyjść z inwestycji i na jakich zasadach.
• Wspólną cechą projektów finansowanych ze zbiórek jest ich wczesna faza rozwoju. Niezależnie czy inwestujesz w start-up czy w nowy produkt lub usługę rozpoznawalnej marki – bierzesz na siebie ryzyko, że projekt nie przyjmie się na rynku.
• Wczesna faza rozwoju to również okres intensywnych inwestycji z nierzadko odległym horyzontem zwrotu. Ewentualne osiągnięcie zyskowności (a więc puli, z której mogłaby zostać wypłacona dywidenda) może zająć kilka lub nawet kilkanaście lat.
• Akcjonariusze przekazują spółce bezzwrotny kapitał. Zainwestowane środki nie są objęte funduszem gwarancyjnym. W przypadku niepowodzenia projektu lub likwidacji spółki, akcjonariusze zaspokajani są w ostatniej kolejności i mogą nie odzyskać nawet części wpłaconego kapitału.
• Prognozowane wyniki sprzedażowe czy zyski, o których informują spółki, opierają się o niepewne szacunki i założenia, rzadko mają odzwierciedlenie w dokumentach finansowych. Patrząc na wykresy, zwróć uwagę, które wartości zostały już osiągnięte, a które są jedynie prognozą.
• Oferowana cena, za którą spółka proponuje zakup jej akcji, to cena zaproponowana przez spółkę. Może więc nie odzwierciedlać ich realnej wartości (w przeciwieństwie do spółek notowanych na rynku regulowanym, gdzie cena jest ustalana przez kupujących i sprzedających). Proponowana cena (cena emisyjna) bazuje na wycenie przedsiębiorstwa, opartej o prognozowane przychody lub zyski bądź w oparciu o analizę czynników, takich jak: wartość doświadczenia kadry zarządzającej, perspektywy rozwoju branży czy szans powodzenia pomysłu. Jest to o tyle istotne, że w przypadku chęci zbycia akcji w przyszłości, inwestor będzie musiał liczyć się z ryzykiem, że zaproponowana przez potencjalnego nabywcę cena może być znacznie niższa od kwoty, za którą sam je nabył.
• Spółka zawiera umowy inwestycyjne z podmiotami finansującymi jej działalność (np. fundusze venture capital, private equity). W takich umowach mogą pojawiać się klauzule, które będą wiązać nie tylko spółkę i fundusz, ale także wspólników spółki m.in.:
  • lock-up - „zamraża” możliwość wyjścia ze spółki na konkretny czas od chwili podpisania umowy inwestycyjnej
  • drag-along - polega na obowiązku przyłączenia się do transakcji sprzedaży należących do inwestora akcji w sytuacji, gdy pojawi się inwestor zainteresowany nabyciem pakietu akcji spółki
  • opcja kupna (call) - przyznaje wspólnikowi uprawnionemu możliwość żądania, aby wspólnicy zobowiązani sprzedali na jego rzecz określoną liczbę należących do nich udziałów po określonej uprzednio cenie.
• Wiele spółek planuje wejść na NewConnect, a w dalszej przyszłości nawet na Giełdę Papierów Wartościowych. Jednak do czasu debiutu należy pamiętać, że spółka pozostaje poza rynkiem zorganizowanym i jedynym wyjściem z inwestycji może okazać się znalezienie na własną rękę nabywcy swoich akcji.
• Spółki bardzo często informują, jaki procent akcji oddają w ręce inwestorów zewnętrznych. Inwestorzy powinni być jednak świadomi, że sytuacja ta może się zmienić. Spółki często wskazują, że crowdfunding traktują jako kampanie marketingowe i szansę przedstawienia pomysłu. Rzeczywistym źródłem finansowania, które daje realną szansę na rozwój, wciąż pozostają kredyty bankowe, środki unijne czy wsparcie funduszy prywatnych. W przypadku programów rządowych, czy zaangażowania funduszy, bardzo często wsparcie takie opiera się nie tylko na finansowaniu zwrotnym, ale także na inwestycji w akcje spółki. To z kolei wiąże się z koniecznością przeprowadzenia kolejnych emisji akcji w celu zaoferowania ich inwestorowi. Kolejne emisje akcji powodują jednak zmniejszenie udziału dotychczasowych akcjonariuszy w kapitale i głosach danej spółki. Co więcej istnieje ryzyko, że mechanizmy chroniące mniejszościowych inwestorów, takie jak prawo poboru w spółce akcyjnej, zostaną przez dotychczasowych wspólników wyłączone.
• Jedną z zachęt, którą spółki stosują wobec przyszłych inwestorów są zapewnienia o możliwościach realnego wpływu na prowadzony przez spółki biznes i na ich codzienne funkcjonowanie. W rzeczywistości udział przyszłych inwestorów w zgromadzeniach akcjonariuszy może sprowadzać się jedynie do roli obserwatorów. Z uwagi na ustawowe regulacje dot. liczby głosów, którymi podejmowane są uchwały, w większości przypadków procent głosów, który reprezentować będą nowi inwestorzy, raczej nie pozwoli na samodzielne podejmowanie przez nich jakichkolwiek decyzji. Ponadto prowadzenie bieżących spraw (tzw. day–to–day business) należy do obowiązków zarządu, na prace którego inwestorzy nie będą mieli żadnego wpływu. Zapewnienia o możliwościach decydowania przez inwestorów należy traktować z dużą rezerwą.

• Crowdfunding pożyczkowy  (crowdlending)

To alternatywny model finansowania przedsięwzięć gospodarczych, który polega na finansowaniu społecznościowym opartym na pożyczkach. Inwestor zainteresowany takim finansowaniem może udzielić pożyczki właścicielowi projektów, który poszukuje wsparcia, za pośrednictwem platformy finansowania społecznościowego. 

Platforma crowdfundingowa pożyczkowa to platforma świadcząca usługi finansowania społecznościowego, która pełni rolę bezstronnego pośrednika. Przy jej pomocy inwestor udziela finansowania w formie pożyczki właścicielowi projektu (pożyczkobiorcy). Platforma może również świadczyć usługi indywidualnego zarządzania portfelem pożyczek. Polega ona na przydziale przez dostawcę usług finansowania społecznościowego (platformę) określonej wcześniej kwoty środków finansowych inwestora, który jest pierwotnym pożyczkodawcą, do jednego lub wielu projektów opartych na finansowaniu społecznościowym na danej platformie zgodnie z indywidualnym pełnomocnictwem udzielonym przez każdego inwestora na zasadzie uznaniowej. Platforma crowdfundingowa pożyczkowa zobowiązana jest do ochrony inwestorów, w szczególności do rozróżnienia między inwestorami doświadczonymi i inwestorami niedoświadczonymi. Działalność w charakterze dostawcy finansowania społecznościowego jest regulowana na poziomie Unii Europejskiej. Aby świadczyć te usługi konieczne jest uzyskanie zezwolenia w jednym państwie członkowskim. Organem wydającym zezwolenie na terytorium Polski jest KNF.

Zanim zainwestujesz

• Sprawdź:
  • informacje o właścicielu projektu:
    • dane rejestrowe
    • dane kontaktowe (w tym siedzibę prowadzenia działalności)
    • formę prawną prowadzenia działalności (spółka kapitałowa, osobowa, spółka cywilna, działalność gospodarcza, zwróć uwagę na spółki w organizacji)
    • strukturę właścicielską (udziałowców, akcjonariuszy, beneficjentów rzeczywistych)
    • członków organu zarządzającego i nadzorczego – w przypadku spółek kapitałowych (rada nadzorcza nie zawsze jest obligatoryjna dla spółek z o.o.)
    • informacje dostępne w przestrzeni publicznej
  • podstawową działalność właściciela projektu, oferowane przez niego produkty i usługi
  • doświadczenie właściciela w realizacji podobnych projektów
  • sprawozdanie finansowe właściciela projektu (czy nie zawiera ono niepokojących informacji np. czy podmiotowi nie grozi upadłość)
  • charakter, okres i warunki pożyczki, w tym jej walutę (w okresie udzielonej pożyczki Twoje środki mogą zostać zamrożone, wycofanie się z udzielonego przez Ciebie finansowania może być utrudnione, a tym samym możliwość wycofania środków może być ograniczona)
  • czy harmonogram spłaty kwoty głównej (kapitału), odsetek, wysokość nominalnej stopy oprocentowania pożyczki i faktyczna stopa zwrotu są dla Ciebie korzystne
  • czy i w jaki sposób i przez kogo Twoja pożyczka jest zabezpieczona oraz jaka jest kolejność zaspokajania roszczeń wierzycieli
  • środki ograniczające ryzyko, w tym podmioty udzielające zabezpieczeń, rodzaje gwarancji
  • zawarte w arkuszu kluczowych informacji inwestycyjnych (AKII) informacje o niewykonaniu zobowiązań z tytułu umów pożyczkowych przez właściciela projektu w ciągu ostatnich pięciu lat
  • ryzyka związane z sektorem, projektem oraz sytuacją geopolityczną
  • czy podmiot nie znajduje się na Liście Ostrzeżeń Publicznych KNF
  • czy postanowienia umowne nie występują w rejestrze klauzul niedozwolonych
• Zapoznaj się z arkuszem kluczowych informacji inwestycyjnych (AKII), który jest przygotowywany przez pożyczkobiorcę i udostępniany przez platformę. W razie wątpliwości lub pytań zwróć się do dostawcy (platformy crowdfundingowej) o wyjaśnienia.
• Miej na uwadze, że zakończenie inwestycji przed terminem może być utrudnione, czasem niemożliwe. Niezależnie od uregulowania tej kwestii w umowie, przez wzgląd na ryzyko biznesowe danego właściciela projektu, zainwestowane środki mogą zostać zamrożone przez dłuższy czas lub też możliwość ich wycofania może być utrudniona.

Crowdfunding pożyczkowy wiąże się z ryzykiem utraty istotnej części zainwestowanych środków lub nawet poniesieniem całkowitej straty. Usługi finansowania społecznościowego nie są objęte systemem gwarancji depozytów oraz systemem rekompensat dla inwestorów. Oznacza to, że inwestor nie może liczyć na gwarancję ochrony środków do pewnego limitu.